Zapobieganie i kontrola ASF

Afrykański pomór świń (ASF) został po raz pierwszy zgłoszony w Kenii w 1921 r. i jest jedną z najbardziej złożonych chorób zakaźnych świń, wywołującą największe obawy w branży trzody chlewnej ze względu na wysoką śmiertelność [ 2 ]. Chorobę wywołuje duży dwuniciowy wirus DNA, jedyny członek rodziny Asfarviridae , który atakuje świnie domowe i dziki.

Od czasu wykrycia ASF w Portugalii w 1957 r. ASF rozprzestrzenił się na wiele innych krajów europejskich, Karaiby i Amerykę Południową w latach 60. oraz Gruzję (Kaukaz) w 2007 r.. Stamtąd choroba szybko rozprzestrzeniła się na inne sąsiednie kraje, docierając do Unii Europejskiej w 2014 r. . W 2018 r. wirus ASF (ASFV) wykazał się ogromną zdolnością do transgranicznego i transkontynentalnego rozprzestrzeniania się, przeskakując do Chin, które znajdowały się kilkaset kilometrów od wcześniej znanych zakażonych regionów [ 7 ], gdzie rozprzestrzeniał się szybko, przy 165 ogniskach wykrytych w 32 prowincje. Około 1 193 000 świń zostało uśmierconych do 5 marca 2020 r. . W ciągu ostatnich dwóch lat epidemie ASF rozszerzyły się na Mongolię, Wietnam, Kambodżę, Koreę Północną, Laos, Birmę, Filipiny, Koreę Południową, Timor Wschodni, Indonezję i Indie. W Korei Południowej, po pierwszym zgłoszeniu ASF 16 września 2019 r., do 9 października 2019 r. potwierdzono 14 ognisk ASF na fermach trzody chlewnej . Co więcej, pierwszy przypadek ASF w padlinie dzika został wykryty 3 października 2019 r., a na dzień 8 września 2020 r. zgłoszono 736 przypadków zarażonych ASFV dzików.

Afrykański pomór świń (ASF) jest jedną z najcięższych chorób świń; ma drastyczny wpływ na przemysł trzody chlewnej, powodując poważne konsekwencje społeczno-ekonomiczne dla hodowców trzody chlewnej i producentów wieprzowiny. W Europie istnieją obecnie dwa główne skupiska infekcji; jeden na Sardynii wywołany przez szczepy wirusa afrykańskiego pomoru świń (ASFV) należący do genotypu I, a drugi w Europie Wschodniej wywołany przez szczepy ASFV należące do genotypu II. Ten ostatni wywołuje ostrą postać ASF i stanowi poważne zagrożenie dla sektora trzody chlewnej. ASF to choroba, na którą nie ma skutecznej szczepionki; dlatego profilaktyka odgrywa kluczową rolę w strategii kontroli choroby. Ten przegląd opisuje główne środki zapobiegawcze, które należy zastosować w celu złagodzenia ryzyka rozprzestrzeniania się ASF w systemach hodowli trzody chlewnej.

Afrykański pomór świń (ASF) jest zakaźną i śmiertelną chorobą świń wywoływaną przez wirus afrykańskiego pomoru świń (ASFV), obecnie klasyfikowany jako jedyny członek rodziny Asfarviridae . ASF jest jedną z najpoważniejszych chorób świń; może poważnie wpłynąć i zakłócić regionalny i międzynarodowy handel zwierzętami i produktami zwierzęcymi, co ma poważny wpływ społeczno-gospodarczy na hodowlę trzody chlewnej. Choroba jest przenoszona głównie przez bezpośredni kontakt między zarażonymi i podatnymi świniami lub poprzez spożycie produktów wieprzowych skażonych ASFV  Dzik ( Sus scrofa ) i ogólnie zdziczałe świnie są również podatne na ASFV i wykazują podobne objawy kliniczne i wskaźniki śmiertelności jak świnie domowe. Na niektórych obszarach w epidemiologię choroby mogą brać udział kleszcze miękkie z rodzaju Ornithodoros.

Afrykański pomór świń występuje endemicznie w Afryce Subsaharyjskiej i na włoskiej wyspie Sardynii. W 2007 roku choroba została zgłoszona w Gruzji, prawdopodobnie wywodzącej się z południowo-wschodniej Afryki. Z Gruzji wirus rozprzestrzenił się do Armenii i Azerbejdżanu, w międzyczasie przekroczył Góry Kaukazu, rozprzestrzeniając się na kilka stanów Federacji Rosyjskiej, gdzie na niektórych obszarach choroba stała się endemiczna, stanowiąc stałe zagrożenie dla krajów sąsiednich. W 2013 roku z Federacji Rosyjskiej wirus dotarł na Białoruś i Ukrainę, a później, w 2014 roku, został wprowadzony na Litwę, Polskę, Łotwę i Estonię, atakując zarówno świnie domowe, jak i dzika. Opierając się na charakterystyce wirusa i wynikach epidemiologicznych, introdukcja do krajów bałtyckich i do Polski pochodziła najprawdopodobniej z Białorusi. Krążący obecnie w krajach Europy Wschodniej i krajach bałtyckich szczep ASFV jest wysoce zjadliwym i wysoce śmiertelnym szczepem, należącym do genotypu II, który ma 100% homologię sekwencji z ASFV zidentyfikowanym na Białorusi w czerwcu 2013 roku.

Wirus ASFV nadal rozprzestrzenia się u dzików we wschodnich państwach członkowskich Unii Europejskiej (UE) z niewielkimi przerzutami do populacji świń domowych, podczas gdy na Sardynii, Ukrainie i w Federacji Rosyjskiej wirus nadal rozprzestrzenia się zarówno u dzików, jak i świń domowych. Obecna sytuacja epidemiologiczna we wschodniej części Europy stanowi stałe zagrożenie dla unijnego sektora hodowlanego, szczególnie jeśli presja na infekcje utrzymuje się na wysokim poziomie na wschodnich granicach UE. Obecność ASF na Sardynii wydaje się stanowić ograniczone ryzyko dla sektora świń na terytoriach wolnych od ASFV w UE. Rzeczywiście, w ciągu 38 lat ASFV rozprzestrzenił się z wyspy Sardynii tylko w jednym, odosobnionym przypadku . Nie ma dostępnych szczepionek ani leków zapobiegających zakażeniu ASFV. Dlatego szczególnie ważne jest, aby nie dopuścić do wprowadzenia choroby na wolne obszary i maksymalnie ograniczyć utrzymywanie się wirusa na zakażonych.

ASFV jest dużym dwuniciowym wirusem DNA należącym do rodziny Asfarviridae , który replikuje się w cytoplazmie makrofagów, która jest główną komórką docelową dla replikacji ASFV [ 12 ]. Genom wirusa ma około 170 do 195 kpz w zależności od zmienności różnych rodzin wielogenowych (MGF) i zawiera od 150 do 167 otwartych ramek odczytu [ 13 ]. Genotypy wirusowe zostały zidentyfikowane przez częściowy gen p72, a do tej pory odnotowano 24 genotypy [ 14 , 15 ]. Po wprowadzeniu do Gruzji w 2007 r. ASFV Genotyp II krąży obecnie w Europie i Azji.

Wirus ASFV może być łatwo przenoszony między świniami a dzikami poprzez bezpośredni kontakt z zakażonymi zwierzętami drogą kropelkową (usta,nos). Może być również przenoszony przez otarcia skóry oraz przez krew, która zawiera wysoki poziom wirusa, i innych wydalin, w tym śliny, łez, wydzieliny z nosa, moczu, kału i wydzieliny z dróg rodnych. Wydalanie wirusa z zakażonych zwierząt może rozpocząć się 2–3 dni po zakażeniu poprzez ślinę, wydzielinę z nosa i kał [ 17 ].]. Ponadto spożycie zakażonego materiału na skażonych powierzchniach, paszy lub wodzie może prowadzić do infekcji u świń. W związku z tym, biorąc pod uwagę fizyczną stabilność ASFV, kontakt z zarażonymi tuszami może być ważną drogą infekcji. Ponadto interakcje między dzikami a świniami domowymi mogą przedłużyć krążenie ASFV w obu populacjach świń.

ASF może rozprzestrzeniać się na świnie w obszarach wolnych od ASF różnymi drogami takimi jak handel żywymi zwierzętami i produktami zwierzęcymi, migracje dzikich zwierząt, formy, pojazdy i ruchy wektorów. Aktywność człowieka może rozprzestrzeniać ASF na krótkie i długie dystanse. Materiały skażone wirusem, w tym odzież, buty, pojazdy, igły i narzędzia myśliwskie, działają jako pośrednie źródło transmisji na świnie z działalnością człowieka. Działania człowieka, takie jak transport zakażonych zwierząt lub ich mięsa powodują rozprzestrzenianie ASF na nowe obszary, a zwłaszcza rozprzestrzenianie na duże odległości. Ponieważ ASFV jest wysoce odporny na warunki fizyczne i chemiczne, zachowuje żywotność w świeżym mięsie i niektórych produktach mięsnych przez różne okresy. ASFV może wykazywać zdolności zakażania  przez 15 tygodni w schłodzonym mięsie i przez miesiące w peklowanych szynkach i kiełbasach, chyba że zostanie inaktywowany przez obróbkę cieplną w 60 ° C przez 20 min lub 56 ° C przez 70 min.

Ponieważ nie ma skutecznej szczepionki ani leczenia ASF, środki zapobiegawcze mające na celu zmniejszenie ryzyka rozprzestrzeniania się ASF są ważne dla systemu produkcji trzody chlewnej. ASFV jest przenoszony głównie przez bezpośredni kontakt między zarażonymi i podatnymi świniami. Podczas wprowadzania do stada nowych świń szczególną uwagę należy zwrócić na zarządzanie transportem zwierząt, w tym dezynfekcję pojazdów, a także procedury kwarantanny z nadzorem klinicznym, serologicznym i wirusologicznym. Fizyczną izolację stada można osiągnąć poprzez zachowanie odpowiednich odległości między fermami, pełne ogrodzenie stada i zainstalowanie zamkniętego wejścia na teren fermy, co również zmniejsza ryzyko przeniesienia wirusa z dzików. Tusze świń domowych i dzików również muszą być odpowiednio traktowane.

Zapobieganie i wczesne wykrywanie odgrywają kluczową rolę w strategii kontroli ASF, a wzmocnienie wczesnego wykrywania poprawiłoby również skuteczność środków kontroli choroby. W UE przepisy mające zastosowanie w przypadku zakażenia są skierowane głównie do świń domowych i opierają się na nadzorze, dochodzeniach epidemiologicznych, śledzeniu świń i likwidowaniu zakażonych gospodarstw . Jednak w celu zmniejszenia ryzyka rozprzestrzeniania się, takie środki należy stosować w połączeniu ze ścisłymi środkami zapobiegawczymi w gospodarstwach hodowli trzody chlewnej. Podstawowe elementy bezpieczeństwa biologicznego wynikają ze znajomości epidemiologii choroby, czasu trwania wydalania patogenu u zakażonych zwierząt, głównych dróg wydalania, przeżywalności patogenu w środowisku oraz dróg jego zakażenia. Niektóre podstawowe zasady bezpieczeństwa biologicznego mają zastosowanie do wszystkich systemów rolniczych i wszystkich chorób . Aby jednak lepiej zająć się środkami zapobiegawczymi i kontrolnymi, główne praktyczne środki bezpieczeństwa biologicznego muszą być dostosowane do docelowej choroby i systemów rolniczych, w których mają być wdrażane . Rzeczywiście, środki bezpieczeństwa biologicznego są zwykle dość znormalizowane w gospodarstwach komercyjnych, podczas gdy nie są dobrze zdefiniowane i łatwe do wdrożenia w sektorze przydomowym.

Zapobieganie i kontrola afrykańskiego pomoru świń

Można wyróżnić cztery kluczowe kroki w zapobieganiu i kontroli, z których wszystkie są ważne w celu ograniczenia w możliwie największym stopniu szkód wynikających z wybuchu afrykańskiego pomoru świń.

Ograniczenie i uniemożliwienie wprowadzenia zakażonych zwierząt i ich mięsa

Wprowadzeniu można zapobiec jedynie poprzez ostrożne obchodzenie się z zakażonymi zwierzętami i produktami z zagranicy. Istotnymi środkami do tego celu są:

• Zakaz importu żywych zwierząt, mięsa i produktów mięsnych z regionów, w których występuje afrykański pomór świń. Należy również pamiętać o produktach mięsnych, które są sprowadzane z dotkniętych regionów przez osoby fizyczne, na przykład przez kierowców ciężarówek na długich trasach, dojeżdżających pracowników zagranicznych, myśliwych polujących za granicą i turystów.
• Zakaz karmienia pomyjami i zwracania uwagi na „przypadkowe” narażenie świń i dzików na potencjalnie zakażone produkty spożywcze (kanapka z salami wyrzucona niedbale na zewnątrz lub w zoo lub dzik, który ma dostęp do odpadów kuchennych poprzez śmietniki lub sterty śmieci) . Hodowcy trzody chlewnej muszą również być czujni na gości przywożących żywność do swoich gospodarstw.
• Czyszczenie i dezynfekcja transportów żywego inwentarza powracających z zagranicy.
• Czyszczenie i dezynfekcja materiałów używanych podczas polowań na lub w pobliżu zakażonych obszarów.

Ogranicz dalsze rozprzestrzenianie

Wprowadzenie wirusa początkowo zawsze pozostanie niezauważone. Przypuszczalnie od wprowadzenia do pierwszej diagnozy upłynie kilka tygodni. W tej fazie wirus będzie mógł rozprzestrzeniać się bez kontroli na inne farmy. Potrzebne będą środki, aby ograniczyć to w jak największym stopniu w każdych okolicznościach:

• Ogranicz liczbę kontaktów między fermami świń. Dotyczy to przede wszystkim kontaktu między zwierzętami, ale także kontaktów pośrednich, takich jak kontakt międzyludzki oraz kontakt za pośrednictwem obornika, ciężarówek i innych materiałów.
• Upewnij się, że niezbędny kontakt jest bezpieczniejszy dzięki (obowiązkowym) środkom higienicznym.

Wcześnie wykrywanie możliwości wystąpienia infekcji

Aby kontrolować u źródła chorobę zakaźną, taką jak afrykański pomór świń, niezbędne jest szybkie wyśledzenie nowej epidemii. Hodowcy świń ponoszą wielką odpowiedzialność. Widzą swoje świnie codziennie i jako pierwsi zaobserwują podejrzane objawy. W związku z tym konieczne jest szybkie podjęcie właściwych kroków kontrolnych w celu potwierdzenia choroby w laboratorium lub jej wykluczenia.

Szybkie i skuteczne kontrolowanie epidemii

Leczenie choroby nie jest możliwe. Jeśli wybuchnie epidemia, choroba będzie początkowo musiała być kontrolowana za pomocą środków zoosanitarnych:

• Ubój zwierząt na zakażonych fermach, a następnie czyszczenie i dezynfekcja
• Śledzenie ewentualnych gospodarstw kontaktowych, a następnie kwarantanna lub ubój prewencyjny
• Zaostrzenie środków bezpieczeństwa biologicznego
• Zakaz transportu świń i produktów wieprzowych
• Poprawa nadzoru w regionie, w którym doszło do wybuchu epidemii.
• Ubój zapobiegawczy zależy od sytuacji
• Ponieważ wirus afrykańskiego pomoru świń rozprzestrzenia się znacznie mniej łatwo poprzez kontakt pośredni niż na przykład wirus klasycznego pomoru świń, zakres, w jakim ubój zapobiegawczy może być skuteczny lub uzasadniony, jest niejasny. W oparciu o poszlakowe dowody, ubój prewencyjny związany z kontaktami z sąsiedztwa (nieokreślone kontakty w promieniu np. 500 lub 1000 metrów wokół zakażonego stada) może być nieskuteczny, a zatem trudny do uzasadnienia. Ubój prewencyjny w innych sytuacjach może zależeć od konkretnych okoliczności faktycznego kontaktu z zarażonym stadem.

Szczepienie niemożliwe
Brak dostępnej szczepionki przeciwko afrykańskiemu pomorowi świń.

Jak rozpoznać afrykański pomór świń?

U świń mogą pojawić się następujące objawy:

•     Wysoka gorączka - w przypadku ASF  w początkowej fazie po mimo gorączki zwierzęta zachowują apetyt i zachowują się normalnie;
•     Nagłe i niczym nie uzasadnione padnięcia świń;
•     Sinica skóry uszu, brzucha i boków ciała,;
•     Drobne, lecz liczne wybroczyny w skórze;
•     Duszność;
•     Pienisty lub krwisty wypływ z nosa;
•     Biegunka, dość często z domieszką krwi.

Podejrzewasz wystąpienie afrykańskiego pomoru świń ?

Hodowca zwierząt, który zauważył objawy, które nasuwają podejrzenie choroby zakaźnej, jest zobowiązany do natychmiastowego zgłoszenia podejrzenia choroby (jest to obowiązek ustawowy obwarowany sankcją karną). Zgłoszenie należy przekazać do powiatowego lekarza weterynarii bezpośrednio, albo za pośrednictwem lekarza weterynarii opiekującego się gospodarstwem lub właściwego miejscowo organu samorządu terytorialnego (wójta, burmistrza).

JAK ZAPOBIEGAĆ ASF?

• Bioasekuracja
• Wprowadzanie zwierząt do gospodarstwa oznakowanych i pochodzących z pewnego źródła zarejestrowanego w ARiMR oraz będącego w rejestrach Powiatowego Lekarza Weterynarii !
• Zgłaszanie do lekarza weterynarii i do Powiatowego Lekarza Weterynarii przypadków padnięć świń i podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej w stadzie świń.Przechowywanie ewidencji leczenia zwierząt. Bieżąca aktualizacja stanu świń w księdze rejestracji i w ARiMR.
• Przekazywanie padłych zwierząt do unieszkodliwiania w zakładach utylizacyjnych.

PODSTAWA PROFILAKTYKI ASF TO BIOASEKURACJA

•  Szczelne ogrodzenie gospodarstwa i zabezpieczenie chlewni przed osobami postronnymi oraz dzikami i zwierzętami domowymi.
  

  Tabliczka Osobom Nieupoważnionym Wstęp Wzbroniony

  

  Tabliczka Osobom Nieupoważnionym Wstęp Wzbroniony

  

  Tabliczka Teren Prywatny Wstęp Wzbroniony

  

  Tabliczka Magazyn Paszowy

  

  Tabliczka Środki Dezynfekcyjne

  

  Tabliczka Izolatka

  

  Tabliczka Teren Prywatny Wstęp Wzbroniony

  

  Tabliczka Bioasekuracja

  

  ZNAK TABLICZKA OSTRZEGAWCZA STREFA CZYSTA

•  Karmienie świń paszą zabezpieczoną przez dostępem zwierząt dzikich i domowych.
•  Używanie słomy na ściółkę składowanej w miejscu niedostępnym dla dzików przez co najmniej 90 dni przed jej wykorzystaniem.
•  Karmienie świń zielonką lub ziarnem składowanym w miejscu niedostępnym dla dzików przez co najmniej 30 dni przed wykorzystaniem.
•  Zabezpieczenie wjazdu/wejścia na teren gospodarstwa i wejść do budynków inwentarskich poprzez wyłożenie mat dezynfekcyjnych nasączonych odpowiednio środkiem dezynfekcyjnym.
•  Używanie odzieży ochronnej oraz butów ochronnych, odrębnych dla każdego obiektu, w którym przetrzymywane są świnie.
•  Bieżące odkażanie i oczyszczanie narzędzi oraz sprzętu wykorzystywanego do obsługi świń.
•  Bezwzględny zakaz wnoszenia na teren gospodarstwa utrzymującego świnie: zwłok dzików, tusz dzików i ich części, oraz sprzętu mogącego mieć kontakt z dzikami.
•  Rejestrowanie środków transportu wjeżdżających na teren gospodarstwa oraz rejestrowanie wejść osób do pomieszczeń, w których utrzymywane są świnie.
•  Odkażanie kół pojazdów wjeżdżających do gospodarstwa (w szczególności związanych z produkcją świń: dostawcy świń, odbiorcy świń, odbiorcy padliny, dostawcy paszy, lekarze weterynarii, przedstawiciele handlowi).
• Obsługą świń powinny zajmować się wyłącznie osoby, które nie mają kontaktu z dzikami, nie uczestniczą w polowaniach, nie zajmują się dodatkowo obsługą świń w innych gospodarstwach a przed wejściem do chlewni myją i odkażają ręce oraz obuwie.
• Nie skarmianie świń odpadkami żywnościowymi, tzw. „zlewkami” lub odpadami poprodukcyjnymi.
• Zabezpieczenie przed gryzoniami budynków, w których utrzymywane są świnie, pasza i ściółka oraz zwalczanie gryzoni.